हळद पिकावरील प्रमुख रोग व प्रतिबंधक उपाय.

हळद हे औषधी गुणधर्म असलेले व आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर पीक आहे. मात्र योग्य काळजी न घेतल्यास यावर काही रोग होऊ शकतात, जे उत्पादनावर प्रतिकूल परिणाम करतात.

1. झाडांची मर (Rhizome Rot / Pythium rot)

लक्षणे: मुळे व गड्डे कुजणे, पाने पिवळी पडणे, झाड वाळणे.

प्रतिबंधक उपाय:

चांगल्या निचऱ्याची व्यवस्था करा.

बेणे निवडताना निरोगी व रोगमुक्त गड्डे निवडा.

ट्रायकोडर्मा + कार्बेन्डाझीम (1 ग्रॅम प्रतिलिटर) ने बेणे प्रक्रिया करा.

रोगाची लागण झालेल्या झाडे उपटून टाका.

2. पानावरील डाग (Leaf Spot / Colletotrichum leaf spot)

लक्षणे: पानांवर तपकिरी रंगाचे ठिपके व मोठे डाग, नंतर पाने सुकणे.

प्रतिबंधक उपाय:

रोगप्रतिकारक वाण निवडा.

मॅन्कोझेब किंवा क्लोरोथॅलोनील 2 ग्रॅम/लिटर फवारणी करा.

15–20 दिवसांच्या अंतराने 2-3 फवारण्या करा.

3. कंद कुज (Soft Rot)

लक्षणे: कंद सडणे, कुजण्यासह दुर्गंधी निर्माण होणे.

प्रतिबंधक उपाय:

रोगग्रस्त भाग काढून टाका.

जमीन सेंद्रियदृष्ट्या सुपीक व सच्छ निचऱ्याची ठेवा.

ट्रायकोडर्मा 10 ग्रॅम प्रति किलो कंपोस्ट मिसळा.

4. पाने व खोड वाळणे (Leaf Blight / Taphrina disease)

लक्षणे: खालच्या पानांपासून वाळणे सुरू होते, झाड पिवळे व नंतर वाळते.

प्रतिबंधक उपाय:

चांगला निचरा ठेवा.

बॉर्डो मिश्रण 1% किंवा मॅन्कोझेब फवारणी.

* सामान्य प्रतिबंधात्मक उपाय *

बियाणे/गड्डे प्रक्रिया:
ट्रायकोडर्मा 5 ग्रॅम + कार्बेन्डाझीम 1 ग्रॅम प्रति लिटर पाण्यात 30 मिनिटे बियाणे भिजवा.

पुनरावृत्ती रोग टाळा:
हळद पिकाची रोटेशन करा — सलग एकाच जमिनीत हळद पेरू नये.

सेंद्रिय खते व जीवाणु खतांचा वापर:
कंपोस्ट, गांडूळ खतासोबत ट्रायकोडर्मा, पेसिलोमायसिस इत्यादी फायदेशीर जीवाणू वापरा.

हळद पीक चांगले उत्पन्न देण्यासाठी रोग प्रतिबंधक उपाय वेळेवर घेणे आवश्यक आहे. नैसर्गिक व रासायनिक दोन्ही प्रकारे योग्य नियोजन केल्यास रोगांचे प्रमाण कमी करता येते व उत्पादन वाढवता येते.

*  हळद रोग प्रतिबंधासाठी फवारणीचे वेळापत्रक (Spray Schedule)

टप्पा फवारणी औषधाचे नाव प्रमाण (प्रति लिटर) टीप

1. बेणे प्रक्रिया झाडे लावण्यापूर्वी ट्रायकोडर्मा + कार्बेन्डाझीम 5 ग्रॅम + 1 ग्रॅम 30 मिनिटे भिजवून सावलीत वाळवा
2. 30 दिवसांनी रोग प्रतिबंधक मॅन्कोझेब / कॉपर ऑक्सिक्लोराइड 2 ग्रॅम पाने डागांपासून सुरक्षित ठेवते
3. 60 दिवसांनी बुरशीजन्य रोगांवर क्लोरोथॅलोनील / कार्बेन्डाझीम 2 ग्रॅम पानं सुकणे, डाग टाळते
4. 90 दिवसांनी कीड प्रतिबंधक नीम अर्क + मिथिल डेमेटॉन 5 मि.ली + 2 मि.ली जैविक + रासायनिक मिश्र उपाय
5. 120 दिवसांनी अंतिम फवारणी बायोफंगीसायड / सेंद्रिय फॉर्म्युलेशन उत्पादनानुसार जैविक शेतीसाठी उपयुक्त

*  सेंद्रिय (जैविक) उपाय

 * जैविक औषध व खत

उपाय वापर

नीम अर्क (Neem extract) कीड व बुरशीस प्रतिबंधक
ट्रायकोडर्मा (Trichoderma viride) बेणे प्रक्रिया, मुळांची कुज थांबवतो
पेसिलोमायसिस (Paecilomyces) मुळे कुजण्यास प्रतिबंध
गौमूत्र अर्क सर्वसाधारण रोग व कीड नियंत्रण
जिवामृत / दशपर्णी अर्क वाढीला चालना व नैसर्गिक प्रतिकारशक्ती वाढवतो

 अन्य महत्त्वाच्या टिप्स:

चांगली निचऱ्याची व्यवस्था ठेवा – पाणी साचल्यास झाडे कुजतात.

सलग पेरणी टाळा – दरवर्षी नवीन जमीन किंवा रोटेशन ठेवा.

रोगग्रस्त झाडे काढून टाका – लागण होण्याआधी नियंत्रण.

व्हाट्सप्प आइकान को दबा कर इस खबर को शेयर जरूर करें